Ziemia Żywiecka 2024-12-22

Bądź na bieżąco

Ciche wołanie o pomoc

2024-10-10 14:34:57 UM Bielsko-Biała 641

Temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży od lat jest szeroko omawiany w przestrzeni publicznej. Przedstawiane raporty i badania niezmiennie wskazują z jak dużym problemem przyszło nam się mierzyć. 10 października obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego.

Pixabay

Jak rozpoznać i reagować na zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co piąte dziecko na świecie doświadcza problemów psychicznych. W Polsce sytuacja jest podobna – raporty Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wskazują, że około 10–20 proc. dzieci i młodzieży cierpi na zaburzenia psychiczne. W ciągu ostatnich lat obserwujemy również znaczący wzrost prób samobójczych wśród młodych ludzi. W Polsce w 2023 roku policja odnotowała ponad 2.100 takich przypadków.

Najczęstsze problemy psychiczne.
Jednym z najpowszechniejszych zaburzeń psychicznych wśród młodych osób jest depresja - zaburzenie nastroju, które objawia się długotrwałym poczuciem smutku, utratą zainteresowań, obniżeniem samooceny, wzmożoną męczliwością i brakiem energii. W przypadku dzieci i młodzieży depresja często manifestuje się również w formie drażliwości, problemów z koncentracją oraz izolacji społecznej. Należy podkreślić, że jeśli nie jest odpowiednio leczona, może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym prób samobójczych.
Wśród najczęściej diagnozowanych problemów psychicznych wymienia się również zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, zaburzenia zachowania oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. Należy także wspomnieć o zaburzeniach osobowości, które objawiają się trudnościami w kształtowaniu stabilnej tożsamości oraz regulacji emocji. Zaburzenia te często prowadzą do autodestrukcyjnych zachowań, takich jak samookaleczenia, podejmowanie ryzykownych decyzji oraz problemów w relacjach interpersonalnych.

Każdy z wymienionych problemów psychicznych wymaga zindywidualizowanego podejścia terapeutycznego oraz wsparcia ze strony rodziny i otoczenia. Wczesna diagnoza oraz interwencja psychologiczna są kluczowe w zapobieganiu eskalacji problemów i poprawie jakości życia młodych osób. Ważne jest, aby zrozumieć, że problemy psychiczne w tej grupie wiekowej nie są przejściowe ani normalne w procesie dorastania, lecz stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i dobrostanu młodych osób.

Co powinno nas zaniepokoić?
Rozpoznanie problemów psychicznych u dzieci i młodzieży bywa trudne, ponieważ symptomy często nie są jednoznaczne, a ich manifestacja może być różna w zależności od wieku, temperamentu i okoliczności. Jednak istnieje szereg sygnałów, które mogą wskazywać na to, że dziecko zmaga się z trudnościami psychicznymi i wymaga wsparcia. Rodzice, nauczyciele i opiekunowie powinni zwracać uwagę na długotrwałe i nagłe zmiany w zachowaniu dziecka, mogące wskazywać na głębszy problem.

Jednym z najczęstszych symptomów, że z dzieckiem dzieje się coś złego, są zmiany nastroju. Dziecko może nagle stawać się nadmiernie drażliwe, mieć częste wybuchy złości lub smutku, które utrzymują się przez dłuższy czas. O ile chwilowe wahania nastroju są naturalne, zwłaszcza w okresie dojrzewania, to długotrwałe zmiany, wpływające na codzienne funkcjonowanie dziecka, mogą być sygnałem alarmowym. Kolejnym niepokojącym objawem jest wycofanie społeczne. Dzieci, które wcześniej chętnie spędzały czas z rówieśnikami, mogą nagle unikać kontaktów towarzyskich, zamykać się w sobie, wycofywać z życia rodzinnego i społecznego. Często towarzyszy temu utrata zainteresowań, zwłaszcza tych, które wcześniej sprawiały dziecku przyjemność. Naszą uwagę powinny również zwrócić: problemy z koncentracją i nauką, zmiany w nawykach żywieniowych, nadmierna senność lub bezsenność, objawy somatyczne, takie jak bóle głowy, brzucha, nudności, które nie mają wyraźnej przyczyny fizycznej czy samookaleczanie.

Najbardziej niepokojącym objawem są myśli samobójcze. Dzieci i młodzież mogą werbalizować takie myśli, mówić o chęci odebrania sobie życia lub otwarcie planować próby samobójcze. Każda wzmianka o samobójstwie powinna być traktowana poważnie i niezwłocznie prowadzić do interwencji specjalisty. Myśli samobójcze są oznaką głębokiego kryzysu psychicznego, który wymaga natychmiastowego wsparcia psychologicznego lub psychiatrycznego. Świadomość tych symptomów i szybka reakcja rodziców mogą uratować zdrowie, a nawet życie dziecka.

Lepiej zapobiegać niż leczyć
Wystąpienie zaburzeń psychicznych zazwyczaj nie ma jednej przyczyny, a jest spowodowane wieloma współwystępującymi czynnikami, wśród których możemy wyróżnić uwarunkowania biologiczne, predyspozycje genetyczne oraz czynniki psychospołeczne. Badania pokazują, że dzieci, których rodzice cierpią na zaburzenia psychiczne, mają większą skłonność do dziedziczenia takich problemów. Genetyczne predyspozycje mogą zwiększać podatność dziecka na rozwój depresji, zaburzeń lękowych, ADHD czy schizofrenii. Choć geny nie determinują jednoznacznie rozwoju zaburzeń psychicznych, to w połączeniu z niekorzystnym środowiskiem i trudnymi doświadczeniami życiowymi, mogą znacząco zwiększyć ryzyko ich wystąpienia. Presja szkolna, problemy rodzinne, przemoc rówieśnicza obejmująca nękanie, wykluczenie społeczne oraz cyberprzemoc stanowią dla młodego człowieka źródło stresu i mogą przyczynić się do powstania problemów emocjonalnych.

Chociaż wiele uwagi poświęca się diagnozowaniu i leczeniu problemów psychicznych, równie istotne jest promowanie działań, które mogą zapobiec ich rozwojowi. Profilaktyka oraz wzmacnianie odporności psychicznej, zwanej również rezyliencją, są kluczowymi elementami, mogącymi wspomóc dzieci i młodzież w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi i stresującymi sytuacjami, zanim przerodzą się one w poważniejsze zaburzenia.

Jednym z najważniejszych elementów profilaktyki zdrowia psychicznego jest budowanie silnych i pozytywnych relacji rodzinnych. Dzieci, które mają wsparcie w swoich bliskich, zwłaszcza rodzicach, są bardziej odporne na stres i presję zewnętrzną. Bezpieczeństwo emocjonalne, które płynie z akceptacji, miłości i zrozumienia, daje młodym osobom poczucie stabilności, nawet w obliczu trudnych wydarzeń. Rodzic może wspierać rozwój tej odporności, stwarzając atmosferę otwartej komunikacji, gdzie dziecko wie, że może podzielić się swoimi problemami bez obaw o krytykę czy ocenę.

Kolejnym kluczowym elementem profilaktyki jest nauczanie dzieci zdrowych mechanizmów radzenia sobie ze stresem i trudnymi emocjami. Współczesny świat stawia przed młodymi ludźmi ogromne wymagania. Dzieci powinny wiedzieć, jak identyfikować swoje emocje, jak o nich mówić i jak szukać wsparcia w trudnych chwilach. Techniki relaksacyjne, takie jak: medytacja, ćwiczenia oddechowe czy regularna aktywność fizyczna, mogą pomóc w regulacji stresu i zapanowaniu nad napięciem emocjonalnym.
Oprócz wsparcia emocjonalnego i zdrowych mechanizmów radzenia sobie z trudnościami, istotnym elementem profilaktyki zdrowia psychicznego jest dbanie o zdrowy styl życia. Regularna aktywność fizyczna, zbilansowana dieta, odpowiednia ilość snu oraz unikanie używek mają bezpośredni wpływ na samopoczucie psychiczne dzieci i młodzieży. Niezdrowe nawyki, takie jak brak: ruchu, nadmierne korzystanie z technologii, niewłaściwa dieta, mogą przyczyniać się do wzrostu poziomu stresu oraz obniżenia nastroju. Zachęcanie dzieci do regularnych aktywności na świeżym powietrzu, wspólnego gotowania zdrowych posiłków oraz dbania o higienę snu może znacząco przyczynić się do poprawy ich samopoczucia.

Jak reagować, gdy pojawią się niepokojące sygnały
W sytuacji, gdy rodzic zauważy niepokojące zmiany w zachowaniu swojego dziecka, ważne jest, aby jak najszybciej podjąć odpowiednie działania. Rozmowa z dzieckiem to pierwszy i najważniejszy krok. Warto pamiętać, aby unikać krytyki i oceniania, a zamiast tego skupić się na słuchaniu z empatią. Dzięki temu dziecko poczuje, że jego uczucia są ważne i może bez obaw dzielić się swoimi problemami.
W niektórych sytuacjach konieczne staje się zasięgnięcie porady specjalisty. Konsultacja z psychologiem, psychiatrą lub terapeutą dziecięcym pozwala na profesjonalną ocenę sytuacji i wczesną interwencję, co może zapobiec pogłębieniu się problemów. Wczesna diagnoza i terapia są kluczowe w leczeniu zaburzeń psychicznych i mogą znacząco poprawić rokowania dziecka. Warto pamiętać o bezpłatnych numerach telefonów, gdzie dyżurują specjaliści gotowi o każdej porze udzielić potrzebującym osobom wsparcia (przykładowe numery to: Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży - 116 111 lub Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka 800 12 12 12).

Rodzic powinien również zadbać o wsparcie w szkole, informując nauczycieli i pedagogów szkolnych o problemach dziecka. Szkoła może odgrywać ważną rolę w procesie wsparcia, oferując dodatkowe zasoby, takie jak indywidualne podejście do nauki, pomoc pedagoga szkolnego czy specjalne programy wspierające zdrowie psychiczne uczniów.

Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży wymaga uwagi i odpowiedniego wsparcia. Rodzice jako najbliżsi opiekunowie, odgrywają kluczową rolę w rozpoznawaniu problemów i wspieraniu swoich dzieci w trudnych momentach. Wczesna interwencja oraz budowanie zdrowych, stabilnych relacji mogą pomóc młodym ludziom w lepszym radzeniu sobie z wyzwaniami współczesnego świata.

Iwona Marek – psycholog, pedagog szkolny, współzałożycielka Fundacji Muuve zajmującej się między innymi psychoedukacją i profilaktyką zaburzeń psychicznych

Kopiowanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła: zywiec.super-nowa.pl