Ziemia Żywiecka 2024-04-20

Bądź na bieżąco

Uwaga na Barszcz Sosnowskiego!

2019-06-14 13:05:00 mat. prasowe 2701

W związku z rozpoczęciem sezonu letniego zwracamy szczególną uwagę na niebezpieczną roślinę - barszcz Sosnowskiego.

foto: mat. prasowe

Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden) to agresywna, inwazyjna roślina parząca, bardzo trudna do zwalczenia, powodująca oparzenia u ludzi i degradację środowiska przyrodniczego!

Jak się ustrzec przed poparzeniem
Nie dotykać i nie chwytać roślin przy użyciu gołych rąk.
Nie pozwalać dzieciom na zabawę nieopodal barszczu Sosnowskiego, ze względu na
rozmiar rośliny i puste łodygi może się ona wydawać dla dzieci szczególnie atrakcyjna.
W upalne dni unikać zbliżania się do rośliny, ze względu na lotne olejki eteryczne
emitowane do otocznia, które mogą osadzać się na skórze.

Objawy
Na skutek kontaktu skóry z rośliną obserwuje się objawy podobne do poparzenia
termicznego.
Następnie – zależnie od nasilenia poparzenia – mogą pojawić się pęcherze z
surowiczym płynem, a nawet głębokie rany.
Objawy występują po kilkunastu minutach od kontaktu z rośliną – największe natężenie
następuje w ciągu 30 minut do 2 godzin.
Objawy mogą nasilać się w ciągu 24 godzin.

Pierwsza pomoc przy poparzeniu
Jeżeli miał miejsce kontakt z rośliną, ale nie wystąpiły jeszcze objawy poparzenia
należy obmyć skórę dużą ilością letniej wody z mydłem.
W każdym przypadku – niezależnie od stopnia nasilenia objawów – należy unikać
ekspozycji na światło słoneczne (nawet w przypadku braku objawów przynajmniej
przez 48 godzin).
W przypadku wystąpienia objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Podczas oczekiwania na kontakt z lekarzem można podać preparat zawierający
wapń, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej u osób uczulonych na
barszcz Sosnowskiego.
Jeżeli pojawiły się pęcherze surowicze, ale nie doszło do ich rozerwania, można
zastosować miejscowo maści (kremy) kortykosteriodowe.
W przypadku kontaktu oczu z rośliną należy je przemyć dokładnie wodą i chronić
przed światłem.

Toksyczność barszczu i mechanizm wywoływania poparzenia

We wszystkich częściach rośliny występuje olejek eteryczny, zawierający m. in. furanokumaryny – chronią roślinę przed owadami i patogenami, stanowiąc jednocześnie zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia ludzi. Związki te mają wysokie powinowactwo do DNA – mają łatwość łączenia się z DNA komórek skóry powodując ich obumieranie. Na intensywność reakcji ma wpływ ilość ojejku eterycznego, który miał kontakt ze skórą, intensywność ekspozycji na światło (promienie ultrafioletowe przyspieszają i nasilają proces łączenia się furanokumaryn z DNA) oraz wrażliwość osobnicza. Furanokumaryny są emitowane do otoczenia, toteż mogą osadzać się na skórze, nie tylko w bezpośrednim kontakcie z rośliną, ale także poprzez powietrze, co ma miejsce szczególnie w upalne, wilgotne dni. Wdychanie olejków eterycznych może powodować bóle i zawroty głowy oraz nudności.

W komórkach skóry, które zostały narażone na kontakt z furanokumarynami dochodzi do wzmożonej produkcji melaniny,
co powoduje powstawanie przebarwień (hiperpigmentacji), które mogą utrzymywać się nawet kilka lat po zagojeniu się oparzeń.

Rozpoznawanie Barszcz Sosnowskiego to bylina:
o łodygach dętych (pustych w środku), podłużnie bruzdowanych,
pokrytych w dolnej części fioletowymi plamkami,
dorastająca w ciągu jednego sezonu do 4 - 5 metrów wysokości,
z białymi, drobnymi kwiatami zebranymi w gigantyczny (o średnicy
ok. 50 cm) baldach złożony (kształt parasolki),
o dużych liściach (ok. 150 cm średnicy), które są skrętolegle ułożone na
łodydze.
Roślinę można pomylić z wyrośniętym koprem, od którego różni się głównie
gigantycznymi rozmiarami (koper osiąga wysokości nie większe niż 75 cm.)
i kolorem kwiatów (kwiaty kopru mają barwę żółtą).

Przynależność systematyczna
Gatunek rośliny należący do rodziny Apiaceae – baldaszkowatych (selerowatych), do której należy również seler, marchew, koper i inne rośliny użytkowe. W Europe Środkowej i Zachodniej poza barszczem Sosnowskiego występują jeszcze dwa inwazyjne gatunki barszczu: barszcz Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum), często mylony z barszczem Sosnowskiego (różnice diagnostyczne nie są wystarczające dla jednoznacznego odróżnienia obu gatunków) i barszcz perski (Heracleum persicum). Nazwa barszczu Sosnowskiego pochodzi od nazwiska rosyjskiego botanika, odkrywcy tego gatunku, Dimitra Iwanowicza Sosnowskiego.

Zasięg naturalny oraz obszar inwazji
Naturalny zasięg obejmuje centralną i wschodnią część Kaukazu, Zakaukazie i północno-wschodnie krańce Turcji. Do północnozachodniej Rosji barszcz Sosnowskiego trafił w 1947 roku, gdzie po kilkuletniej hodowli został uznany za wartościową roślinę pastewną. Do Polski został sprowadzony pod koniec lat 50-tych XX wieku jako obiecująca roślina paszowa.
W Polsce barszcz Sosnowskiego najchętniej uprawiany był na Podhalu, Podkarpaciu i Przegórzu Sudeckim. Po niedługim czasie, z powodu problemów z uprawą i zbiorem (głównie ze względu na zagrożenie dla zdrowia), uprawy zostały porzucone, jednak gatunek
zaczął rozprzestrzeniać się samorzutnie. W latach 80-tych barszcz Sosnowskiego zaczął być opisywany jako gatunek inwazyjny. Od tego czasu jego liczebność i rozprzestrzenianie się bezustannie wzrasta. Spotykany jest już w całej Polsce, szczególnie na Podhalu w dolinach rzecznych.

Monitoring barszczu Sosnowskiego
Pracownia Stosowanej Ekologii Roślin Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania w Warszawie od 2003 roku zajmuje się inwentaryzacją i monitoringiem stanowisk barszczu Sosnowskiego zlokalizowanych głównie w Północno-Wschodniej Polsce. Od 2011 roku pracownia prowadzi serwis http://barszcz.edu.pl/, obejmujący bazy i mapy stanowisk występowania barszczu Sosnowskiego, do którego można zgłaszać informacje o występowaniu nowych stanowisk tej agresywnej rośliny. W Polsce barszcz Sosnowskiego jest objęty prawnym zakazem uprawy, rozmnażania i sprzedaży.

Kopiowanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła: zywiec.super-nowa.pl